دیروز یک ایمیل داشتم با این مضمون:

سلام آقای نیرومند

من کلاس زبان میرم و از یکی از معلم‌ها پرسیدم چطور شنیدنم رو تقویت کنم گفت فیلم، بهترین راه دیدن فیلم یا شنیدن موسیقی. حالا من می‌خوام از شما بپرسم که این راه رو رفتید و حالا دارید تدریس می‌کنید، بهترین راه برای اینکه شنیدنم رو تقویت کنم چیه؟ خواهش می‌کنم کاری رو که خودتون انجام دادید رو پیشنهاد بدید.

با تشکر

با توجه به اینکه تقریباً هر هفته این سؤال از طرف دانشجویانم یا زبان‌آموزانی که با من دوره دارند و یا کاربران سایت و دوستان و غیره پرسیده می‌شود، طبق معمول نظرم را اینجا می‌نویسم و بعداً فقط لینک می‌دهم.

صحبت در مورد بحث زبان‌آموزی، صحبت طولانی‌ای است و نکات زیادی دارد که من در طی دوره‌های مکالمه زبان برای زبان‌آموزان بیان می‌کنم، اما در این مطلب بیشتر روی بحث تقویت زبان از طریق تماشای ویدئو صحبت می‌کنم، هر چند که نکات دیگری در لابه‌لای بحث بیان کرده‌ام.

اولین مورد این است که اکثر زبان‌آموزان فکر می‌کنند به محض ورود به دوره‌های مکالمه زبان باید بتوانند تمام فیلم‌ها و شبکه‌های انگلیسی و غیره را متوجه شوند! مثل من که وقتی همه متوجه شدند که من در دانشگاه در رشته کامپیوتر قبول شده‌ام، از همان شب من را «مهندس» خطاب می‌کردند!!! در حالی که حالا 8 ترم (چهار سال) مانده بود تا مهندس بشویم!

برای شروع، همان فیلم‌های دوره‌های مکالمه کافی‌ست. تا چند ترم اول شما نیازی ندارید که فیلم‌های جانبی ببینید. دوره‌های مختلف از جمله Interchange و یا Top Notch و امثالهم خودشان فیلم‌هایی دارند که طبق اصول خاصی انتخاب شده است. به ویژه Top Notch که انصافاً ویدئوها و در کل ساختار بسیار قوی‌تر و بهتری نسبت به اینترچنج دارد. به طور مثال، در ابتدا ویدئویی ساختگی با بیان کتابی و روان را به شما نمایش می‌دهد. در گام بعد، شما ویدئویی دارید که در محیط آزاد از مردم آمریکا ضبط شده است و کاملاً طبیعی‌ست و نه ساختگی (و معمولاً شامل صداهای بک‌گراند مثل ماشین و غیره تا گوش شما بتواند صدای صحیح را از آن لابه‌لا بشنود و درک کند). در نهایت یک موسیقی جالب همراه با شعری که با درس هماهنگ باشد نمایش می‌دهد و در نهایت فقط موسیقی را پخش می‌کند و شما باید شعر را بخوانید.

اینکه می‌گویم عجله نکنید طبق تجربه است:

-- تماشای فیلم در ترم‌های اول باعث ناامیدی می‌شود!
شاید این موضوع را باور نکنید: یک گروه از خانم‌ها در ترم‌های بالا با بنده دوره برداشتند. من فکر می‌کردم چون ترم بالایی هستند باید خیلی راحت صحبت‌های فیلم مورد نظرم را متوجه شوند. فیلم را پخش کردم و از یکی‌شان خواستم که بگوید فیلم چه می‌گوید. دو سه جمله ساده پخش شد و من دیدم که او متوجه نمی‌شود، بنابراین خودم گفتم و سراغ جملات بعد رفتیم و باز هم تکه تکه و اشتباه بیان کرد و کمی که گذشت، تمام چیزی که در مورد خودش فکر می‌کرد در ذهنش نابود شد! یک دفعه زد زیر گریه و از کلاس بیرون رفت!

زبان‌آموزان در ترم‌های پایین دائم از من می‌پرسند: پس کی فیلم می‌بینیم؟ :)

چون شما هنوز به مرحله‌ای نرسیده‌اید که متوجه صحبت‌ها بشوید و دائم فکر می‌کنید که حتماً استعداد ندارید!
(گاهی اوقات که به خواهرزاده‌ی شش ساله‌ام در یک روز خاص که بحث حفظ قرآن مطرح باشد، فشار می‌آوریم که مثلاً سوره ناس را حفظ کند، از بس یک جمله را اشتباه می‌گوید و ما اصلاح می‌کنیم، یک دفعه ناامید می‌شود و می‌گوید: دایی ولش کن بریم بازی کنیم!! من متوجه می‌شوم که او هنوز به حد سوره ناس نرسیده، اما سوره‌هایی که بیشتر تکرار شده‌اند مثل حمد و توحید را خیلی راحت‌تر یاد گرفت)

-- می‌دانید چرا اکثر زبان‌آموزان تا اواسط راه می‌آیند و بعد دیگر ادامه نمی‌دهند؟
زمانی که من خودم زبان‌آموز بودم، کلاس ما حدوداً 20 نفر بود. ترم بعد، 15 نفر شدیم. ترم بعد 10 نفر. ترم بعد دو کلاس را ادغام کردند تا بشویم 15 نفر و خلاصه ترم 14 تا 16 من و یکی دیگر از دوستان به صورت خصوصی کلاس می‌رفتیم!!! دلیل این ادامه ندادن یک چیز بود: افراد عجله داشتند! فکر می‌کردند حالا که یک سال است کلاس می‌آیند، باید بتوانند تمام متون انگلیسی را متوجه شوند و هر فیلم خارجی را درک کنند! یعنی خود را زودتر از موعد در موقعیت سخت قرار داده بودند! اما من آن زمان می‌دانستم که این پروسه باید طولانی و حتی تا انتهای عمر باشد! یعنی همین الان هم اگر کلاس مکالمه برنمی‌داشتم، خودم می‌رفتم سر یک کلاس می‌نشستم تا این روال ادامه داشته باشد چرا که آن جمله که همه می‌گویند واقعاً صحیح است: زبان، فرّار است! یعنی اگر مدتی آن‌را کنار بگذارید، باید از اول شروع کنید!!

- این جمله را همیشه در جلسه اول کلاس‌هایم می‌گویم: زبان آموزی پر است از موانع! باید از روی این موانع بپرید تا به خط پایان برسید! بعضی از موانع این‌ها هستند:

-- چیزی متوجه نشدیم! (در ترم‌های اول)
-- پیشرفتی نداشتیم! (در ترم‌های اول)
-- استاد سخت می‌گیرد!
-- استادش خوب نیست!
-- مؤسسه خوب نیست!
-- فیلم‌هایش غیرشرعی‌ست! (برای بچه مذهبی‌ها مثل برادر خودم! بد نیست این را بخوانید: مجيد انگليسي ياد مي​گيرد!)
--و ده‌ها مانع که برای هر کس به وجود می‌آید.
این اصلاً مهم نیست که کلاس و استاد و مؤسسه چطور هستند. مهم این است که شما چند سال در یک کلاس باشید که آن کلاس شما را با زبان درگیر کند. شما در منزل هم می‌توانید دوره Top Notch را بگذرانید (یعنی تقریباً Self-Study است) اما چرا موفق نخواهید شد؟ چون هیچ عامل بیرونی وجود ندارد که شما را وادار کند که با آن درگیر شوید! کلاس‌های زبان بیشتر حکم یک عامل بیرونی را دارند که شما از مطالعه زبان دور نشوید! همین!

حالا که این نکات را گفتم، اجازه دهید یک نکته دیگر را هم بگویم:

بعدها متوجه شدم که آن خانمی که گریان از کلاس بیرون رفت و دیگر دوستانش، مرتکب بزرگ‌ترین اشتباه یک زبان‌آموز شده‌اند:

-- فیلم و صدا را با هدست گوش نکنید!
من فکر می‌کنم یکی از بزرگ‌ترین اشتباهات مؤسسات استفاده از لابراتواری است که در آنجا زبان‌آموزان با هدست (Head Set) به صداها گوش می‌کنند و اشتباه بزرگ‌تر اینکه از زبان‌آموز بخواهی یا اجازه دهی در خانه با هدست به فیلم و صدا گوش کند! نتیجه‌اش این می‌شود که گوش او به یک صدای بسیار با کیفیت و نزدیک و بدون هیچ نویزی عادت می‌کند! حالا وقتی یک فیلم را در محیطی می‌بیند که آنجا در کنار خیابان است و یا دو صدا با هم ترکیب می‌شوند، همه چیز به هم می‌ریزد!
فیلم را با اسپیکر و همانطور که یک فیلم فارسی را می‌بینید ببینید و بشنوید.

ادامه مطلب را در «ادامه متن...» بخوانید...

به مرور که تماشای فیلم را شروع کردید، ممکن است احساس ناامیدی کنید. چون یک فیلم مملو از عبارات و اصطلاحاتی است که ممکن است در کتب درسی شما نباشد. نباید فکر کنید همه آنچه که می‌گوید را باید متوجه شوید. خیر، اگر متوجه شدید، که یک تقویت است و اگر نه، چندین بار عقب بزنید و دوباره بشنوید تا متوجه شوید، اگر نشد، از یکی که می‌داند سؤال کنید. (من یادم هست که بخش‌هایی از فیلم را جدا می‌کردم و برای دوست انگلیسی‌زبانی که در انگلستان داشتم ایمیل می‌کردم و از او می‌خواستم که بگوید فلان شخصیت در این قطعه از فیلم چه می‌گوید) اگر به کسی دسترسی ندارید، مشکلی نیست، بعد از چند بار گوش دادن، اگر متوجه نشدید، از خیر آن بخش بگذرید. گاهی اوقات، ممکن است بعد از تماشای کل فیلم متوجه شوید که آن جمله چه بود!
پس، دقت کنید که تماشای فیلم بیشتر برای تقویت است و نه برای یادگیری!

در ترم‌های بالا (مثلاً در دوره‌های شانرده ترمی از ترم پنج و در دوره‌های هشت ترمی از ترم 3 به بعد) شروع به تماشای فیلم‌های جانبی کنید. اولین سری از فیلم‌هایتان باید فیلم‌های آموزشی مرتبط با رشته‌تان باشد. مثلاً من دانشجوی رشته کامپیوتر هستم و مثلاً به فتوشاپ علاقه دارم و می‌خواهم آن‌را یاد بگیرم. می‌آیم یک مجموعه آموزش فتوشاپ از شرکت‌های خارجی دانلود می‌کنم یا سفارش می‌دهم و تماشا می‌کنم.
باور نمی‌کنید چقدر تأثیرگذار خواهد بود! علاوه بر اینکه کار با فتوشاپ را یاد می‌گیرید، به طور شگفت‌انگیزی با کلمات و جملات و ساختارهای انگلیسی آشنا می‌شوید. حداقل آن این است که کلی کلمه تخصصی در رشته‌تان یاد می‌گیرید. (خیلی‌ها زبان را بیشتر برای درک مطالب تخصصی رشته خودشان می‌خواهند و این، بهترین راه است)
در بخش آموزش‌های ویدئویی فروشگاه آفتابگردان

شما هنوز حق ندارید از خودتان انتظار داشته باشید که فیلم‌های سینمایی خارجی را متوجه شوید. باید از کارتون‌هایی شروع کنید که ویژه بچه‌های انگلیسی زبان ساخته شده است. آن هم نه هر کارتونی! مثلاً اگر Rango را تماشا کنید احتمالاً یک جمله را هم متوجه نخواهید شد و باز روحیه ناامیدی در شما دمیده می‌شود!
اگر دیدید یک کارتون بیش از حد حاوی جملات Slang (خیابانی) است، سراغش نروید.
شاید جایی بهتر از بخش «کارتون و انیمیشن»

بعد از اینکه کمی روان شدید، می‌توانید فیلم‌های مستند در زمینه‌ای که علاقه دارید را تماشا کنید. به مستندهای علمی علاقه دارید؟ یک خروار مستند زیبا داریم که جملاتی به یادماندنی در آن‌ها بیان می‌شود. به مستندهای تاریخی علاقه دارید؟ به مستندهای صنعتی علاقه دارید؟ سیاسی؟ تاریخی؟ اینترنت پر است از این نوع مستندها.
مجدداً ما عالی‌ترین فیلم‌های مستند

یکی از چیزهایی که بسیار به شما کمک خواهد کرد، تماشای سمینارهاست. معمولاً بهترین سخنواران در این سمینارها صحبت می‌کنند و بهترین جملات را بیان می‌کنند. شرکت‌هایی مثل اپل، گوگل و مایکروسافت و امثالهم هر سال چندین سمینار دارند و یا افرادی مثل آنتونی رابینز و وین دایر و برایان تریسی سمینارهای غیرکامپیوتری و عمومی برگزار می‌کنند که اگر پیگیر باشید می‌توانید خیلی راحت از اینترنت دانلود کنید. ما سعی کرده‌ایم در فروشگاه آفتابگردان مجموعه سمینارهایی از اپل، گوگل و چندین مجموعه از سمینارهای مرتبط با موفقیت

حقیقتش را بخواهید ته دلم راضی نیست که بگویم سراغ فیلم‌های سینمایی خارجی بروید! چون این روزها این فیلم‌ها با اهداف خاصی (معمولاً ترویج اخلاق‌های غیرانسانی) ساخته می‌شود و می‌تواند شما را از هدف اصلی‌تان دور کند! شخصاً در این چند سالی که کامپیوترم روشن بوده است و شاید روزی یک فیلم دانلود کرده‌ام، به اندازه انگشتان دست هم فیلم سینمایی دانلود نکرده‌ام! آن هم فیلم‌هایی که بدانم در جشنواره‌های برتر دنیا (مثل اسکار و گلدن گلاب و ...) برنده شده‌اند و البته آن‌ها هم با احتیاط خاصی. (تأکید می‌کنم: من به خصوص به جوانان مجرد، تماشای فیلم سینمایی خارجی را پیشنهاد نمی‌کنم. ممکن است زبان‌آموزی بهانه‌ای شود که معتاد این نوع فیلم‌ها شوید و از هدف اصلی دور شوید)

درک اخبار، برای یک زبان‌آموز کار ساده‌ای نیست. بنابراین در آخرین مراحل زبان‌آموزی وارد فاز درک اخبار شوید. مجموعه‌هایی هستند که اخبار VOA و یا BBC را تکه تکه جمع‌آوری کرده‌اند و می‌توانید با تهیه آن‌ها درک خبر خود را تقویت کنید.
مثلاً اخبار VOA همراه با متن،

برخی ترانه‌های خارجی هستند که برای زبان آموزان بسیار مفید هستند. من خودم خیلی از اوقات می‌بینم بعضی ساختارها را از داخل یک ترانه از کریس.دی.برگ به خاطر سپرده‌ام و فقط کلماتش را تغییر می‌دهم و یک جمله جدید با آن ساختار می‌سازم. مثلاً is there anybody around here to listen to my story?‎ ببینید این ساختار چقدر نکته را در خود دارد! من لحن این شعر و ساختارش تا عمر دارم در ذهنم هست.
توجه: منظور من معتاد شدن و تأثیر پذیرفتن از این اشعار و ترانه‌ها نیست! نکند بروید دستی دستی عاشق بشوید و کار دست خودتان بدهید! :)
ترانه‌های کریس.دی.برگ که تقریباً متعادل می‌خواند، در این صفحه از فروشگاه

تماشای سرسری یک فیلم مستند یا کارتون، مفید نیست! به خصوص در اوائل کار، فیلم را جمله به جمله روی کاغذ بنویسید و تحلیل کنید که چرا این جمله اینطور گفته شد؟ ساختار گرامری آن را استخراج کنید. اگر یک idiom یا اصطلاح است، آن‌را مثل من روی یک کاغذ در کنار دستتان بنویسید و هر بار تا بخواهد یک پردازش سنگین انجام بشود و یا مثلاً سیستم ریست شود یا حتی از حالت هنگ خارج شود، نگاهی به آن‌ها بیندازید. مثلاً این سمت راست میز کار من است:

جملات انگلیسی که اخیراً شنیده‌ام و برایم مهم بوده است را روی آن برگه‌ها نوشته‌ام. مثلاً: No doubt whatsoever (به هیچ وجه شکی نیست!) یا: You startled me (ترسوندیم!)

یکی از بزرگ‌ترین اشتباهات می‌تواند این باشد که شما در مراحل زبان‌آموزی، فیلمی را با زیرنویس انگلیسی ببینید! شما باید خودتان بفهمید که جمله چه بود! حتی شده از زیر سنگ جمله را پیدا کنید!!! اصلاً زمانی در ذهن شما حک می‌شود که ساعت‌ها دنبال آن بگردید و بعد بفهمید!!
هر چند که بعد از کلی گشتن، تا حدودی می‌توانید فقط همان یک جمله را از روی زیرنویس انگلیسی ببینید. هر چند آن‌را هم پیشنهاد نمی‌کنم چون ممکن است شما سال بعد در یک صحنه مشابه بفهمید که آن جمله چه بود!! برمی‌گردید و آن فیلم را دوباره می‌بینید و تازه می‌فهمید که آن جمله چه بود! و حالا تا عمر دارید در ذهنتان خواهد ماند.

یکی از بهترین نوع یادگیری این است که شما یک فیلم به زبان فارسی را با زیرنویس انگلیسی ببینید! البته باید به آن زیرنویس انگلیسی اعتماد داشته باشید. مثلاً می‌توانید فیلم محمد رسول الله را که دوبله فارسی شده است ببینید و زیرنویس انگلیسی آن که مطمئناً روی اینترنت وجود دارد را زیر آن نمایش دهید. بزرگ‌ترین مشکل زبان آموزان این است که نمی‌توانند جملات فارسی که در ذهنشان دارند را به انگلیسی برگردانند و این بهترین راه برای رفع آن مشکل است.